Polonya inovasyonlarına yönelik destek sisteminin iyileştirilmesi gerekiyor. "Piyasa projenin seçimini değerlendirecek"

• Leszek Stypułkowski, Polonya ekonomisinin sadece sermayeden değil, aynı zamanda büyüme aşamasındaki yenilikçi şirketleri destekleyecek mekanizmalardan da yoksun olduğunu söylüyor.
• Bank Gospodarstwa Krajowego yönetim kurulu üyelerinden biri, Polonya'daki inovasyon destek sisteminde sermaye ve bilim açığı ile sözde alım açığı gibi çeşitli boşluklara dikkat çekiyor. İyi fikirlerimiz ve ürünlerimiz var, ancak bunları hayata geçirecek insan gücü eksikliğimiz var.
• Yeniliğe olan ilginin arttığını ancak hâlâ cesaret eksikliği olduğunu görüyoruz. Burada devletin riskin yayılmasına yardımcı olması gerekir; örneğin; garantiler veya uygulama finansmanı yoluyla. Leszek Stypułkowski, "Bu, BGK gibi bir kurumun da görevi olabilir" diye ekliyor.

Başbakan, yeniliklerin Polonya'nın ekonomik kalkınmasının itici gücü olacağını, 2025'in atılım yılı olacağını duyurdu. BGK burada kendine nasıl bir rol görüyor?

– Öncelikle yenilikçi projelere sermayenin yönlendirilmesinde rolümüzü artırmak istiyoruz. Polonya Kalkınma Bankası kamu ve özel sektörün kesiştiği noktada faaliyet göstermektedir. Bu bize eşsiz bir bakış açısı kazandırıyor. Sorunuz bağlamında inovasyon destek sisteminde hangi boşlukların olduğunu ve hangi potansiyelin kullanılabileceğini görüyoruz.

Araştırma potansiyelinin kullanımı da yenilikçi bir ekonominin inşasında önemli rol oynuyor. BGK yönetim kuruluna katılmadan önce 10 yıldan fazla bir süre bilimsel parametrelendirme alanında çalıştım. Ben inovasyon destek sistemine bütünsel bakmaya çalışıyorum. Burada yapılacak çok iş olduğunu itiraf etmeliyim.

Polonya yeniliklerini destekleyen sistemin kökten bir değişikliğe ihtiyacı var

Bu, sistemin şu anda başarısız olduğu anlamına mı geliyor?

Açıkça söylemek gerekirse: evet. Bana göre Polonya yeniliklerine yönelik destek sisteminin farklı bir vurgu dağılımına ihtiyacı var.

Polonya ekonomisinde sadece sermaye değil, aynı zamanda büyüme aşamasındaki yenilikçi şirketleri destekleyecek mekanizmalar da eksik. Girişimler için pek çok programımız var, ancak operasyonlarını ölçeklendiren şirketler için çok az çözümümüz var.

Bunu değiştirmek için ne gibi adımlar atıyorsunuz?

– Yenilikçi şirketleri desteklemek, bankanın 2025-2030 stratejisinin önemli bir unsurudur. Sermaye araçlarının geliştirilmesinde potansiyel görüyoruz, ayrıca teknoloji kümeleri oluşturmayı planlıyoruz. Rolümüzü geniş bir şekilde düşünüyoruz. Sermayesi olan büyük oyuncuları, ölçeklenebilir, olgun işletme şirketleriyle buluşturmak istiyoruz.

Ancak inovasyon arzı yoksa en iyi finansal araç bile işe yaramayacaktır. Polonya bilimi bunu sağlıyor mu?

– Çok büyük bir entelektüel potansiyelimiz var ama maalesef bilim insanlarını değerlendirme sistemi onları esas olarak çözüm üretmeye değil, yayınlamaya yönlendiriyor. Bunun değişmesi gerekiyor. Yeniliğin gerçek değer, yani GSYİH büyümesi ve vergi mükellefleri için fayda sağlaması bekleniyor.

Sübvansiyonların yapısında ve proje değerlendirme yönteminde gerekli değişiklik

Peki bu pratikte ne anlama geliyor?

– Kamu kaynakları yayınların finansmanını değil, araştırma sonuçlarının pratik kullanımını finanse etmelidir. Son yıllarda paranın bir vatanı, teknolojinin bir milliyeti olduğunu öğrendik. Bu nedenle Polonya yeniliklerinin yurtiçi işletmelere ulaşmasını sağlamalıyız.

Bunun için sübvansiyonların yapısında ve projelerin değerlendirilmesinde bir değişiklik gerekiyor. Bugün artık önemli olan pazar potansiyeli değil, resmi kriterlere uyum.

Hedef model ne olurdu?

– Örneğin, hibe başvurusunda bulunan araştırma ve geliştirme projelerinin değerlendirilmesine özel yatırımcılar dahil edilmelidir; bu kişilerin fikri karlı bir işe dönüştürme konusunda deneyimi, sermayesi ve ilgisi vardır. Bu, fon israfını ve kamusal sübvansiyonların dağıtımında sıklıkla karşılaşılan ahlaki tehlikeyi önlememize yardımcı olacaktır.

Burada projenin seçimi kurumların takdirine bağlı kararlarla değil, piyasanın değerlendirmesiyle belirlenecek.

Polonya yeniliklerini destekleyen sistemde birçok boşluk var

Peki BGK’nın rolü ne olabilir?

– Özel yatırımcıları desteklemeye odaklanacak yeni yöntemler ve finansman yolları üzerinde çalışıyoruz. Eğer özel yatırımcılar projeyi finanse etmeye karar verirse, biz kamu yatırımcısı olarak ikinci zlotiyi ekleyeceğiz. Bu şekilde riski paylaşabilir ve yenilikçi girişimlere destek sağlayabiliriz.

Kulağa hoş geliyor, peki Polonyalı şirketler yenilikleri hayata geçirmek istiyor mu?

– Bu, mevcut inovasyon destek sisteminde sermaye ve bilimden sonra gelen bir diğer boşluktur. Sözde offtake açığı. İyi fikirlerimiz ve ürünlerimiz var, ancak bunları hayata geçirecek insan gücü eksikliğimiz var . Büyük oyuncular, yani hem devlet hem de özel şirketler olmak üzere şampiyonlarımızın, özellikle mevcut iş modelleri düzgün çalışıyorsa, risk alma iştahları çok sınırlıdır.

Örneğin, refah yıllarında yeni teknolojilere yatırım yapmayı ihmal eden ve elektromobilite devrimini kaçıran Avrupa otomotiv endüstrisi. Ancak artık çok geç olduğu ortaya çıktı, çünkü pazar Çinli üreticiler ve Tesla'nın hakimiyetinde.

Bu arada, Başbakan Donald Tusk'ın açıkladığı gibi 2025'in gerçekten bir dönüm noktası olmasını istiyorsak, hepimizin harekete geçmesi gerekiyor. Sadece yenilikçiler ve destek kurumları değil, aynı zamanda girişimciler de. Özellikle büyük oyuncular olmak üzere Polonyalı şirketlerin, yenilikleri uygulamaya ilgi duymalarını sağlayacak yaklaşımlarını değiştirmeleri gerekiyor.

Yeniliğe olan ilginin arttığını ancak hâlâ cesaret eksikliği olduğunu görüyoruz. Burada devletin riskin yayılmasına yardımcı olması gerekir; örneğin; garantiler veya uygulama finansmanı yoluyla. Bu aynı zamanda BGK gibi bir kurumun da görevi olabilir.

Yenilik uygulama sürecinin her aşamasında yapmamız gereken çok iş olduğu ortaya çıkıyor…

– Yeniliği teşvik etmek için mükemmel bir zaman, çünkü söz konusu olan muazzam kaynaklar. 140 milyar PLN'nin üzerinde - Ulusal Ekonomi Bankası'nın KPO'dan sözleşme yapmak zorunda olduğu para miktarı, bunun 90 milyar PLN'den fazlası enerji dönüşümü için. O halde şu soru ortaya çıkıyor: Bu dönüşümden kaç tane Polonyalı yenilikçi şirket çıkacak? Bunlardan kaç tanesi ölçeklenebilir?

Ama artık çok geç değil mi? Yeşil teknoloji pazarında kartlar aslında çoktan dağıtılmış durumda ve sadece Polonyalı şirketler değil, Avrupa şirketleri de bu oyunu kaybetmiş durumda. Fotovoltaik sektörü neredeyse tamamen Çinli şirketlerin hakimiyetinde…

– Doğrudur ama diğer segmentler hala açık. Etkili enerji yönetimine yönelik teknolojiler buna bir örnektir; bu konuda halihazırda Polonya'da ilginç çözümler bulunmaktadır. Büyük altyapı yatırımları gerçekleştiren tüm kuruluşların hedefi, KPO'dan (Ulusal Yeniden Yapılanma Planı - editörün notu) gelen fonların mümkün olduğunca büyük bir kısmının ülke içinde harcanması ve özellikle yenilikçi olan Polonya şirketlerinin gelişiminin desteklenmesi, Polonya teknik düşüncesinin geliştirilmesi olmalıdır.

Yıllardır yenilikçi bir ekonomiden bahsediyoruz ama etkileri zayıf, Draghi raporu da bunu gösteriyor...

– Çünkü araştırmaya ve prototiplere yatırım yaptık, uygulama ve büyüme aşamasını ihmal ettik. Şimdi bunu değiştirmek istiyoruz; tutarlı, işleyen bir ekosistem inşa ederek ve tüm aktörleri (bilim, yatırımcılar, iş dünyası) dahil ederek.

Bir inovasyon destek ekosistemi fikri var, bu planda yer alacak tüm oyuncular listelendi. Peki o zaman en büyük zorluk ne?

– Koordinasyon.

Ve sen bu görevi üstleniyor musun?

- Gospodarstwa Krajowego Bankası hem Polonya Kalkınma Fonu hem de PARP ve PAIH ile işbirliği yapmaktadır. Aslında bahsi geçen ekosistemin kurulması tüm bu kurumların görevidir. Bu ekosistemin tüm kurumlarıyla know-how sağlamak ve ortaklık temelinde işbirliği yapmak istiyoruz.

Ancak bu plan, bu kurumların yönetim kurullarında siyasi görev almanın tehditi altında kalmayacak mı? Her seçimden sonra kadroda bir değişiklik olur ve çoğu zaman seleflerinin başlattığı projelere yaklaşımda da bir değişiklik olur. Yeniliği destekleyecek yeni bir ekosistem kurma planı da aynı şekilde sonuçlanabilir...

Mevcut jeopolitik durumda, yenilikçi bir ekonomiyle kendi potansiyelimizi inşa etmemiz gerektiği konusunda herhalde hiç kimsenin şüphesi yoktur.

Bir yandan rekabet gücü ve büyümenin sürdürülmesi, diğer yandan daha fazla dayanıklılık söz konusu. Elbette, görev süresi bir engel olabilir. İnovasyon fonlarının nereye gittiğini, neyin işe yaradığını, neyin yaramadığını açıkça gösterecek bir izleme sistemini dikkate almak faydalı olabilir.

Böyle bir denetim kurumu oluşturmayı düşünüyor musunuz?

– Ben şahsen böyle bir girişimi destekliyorum ve kalkınma kurumlarındaki ortaklarımızı da aynısını yapmaya ikna ederim. Hemen yeni bir kurum kurmamıza gerek yok. Ancak inovasyon desteğinin etkinliğinin izlenmesiyle gerçek bir sistemden bahsedebiliriz; koordine olmayan girişimler bütününden değil.

Son olarak şunu sormam gerekiyor: Bu planı hayata geçirmek, inovasyon yarışında liderleri yakalamamızı sağlayacak mı? Daha fazla Polonya tek boynuzlu atı görecek miyiz?

- Polonya'da unicorn statüsüne ulaşabilen şirketlerimiz var. DocPlanner, Booksy ve ElevenLabs gibi şirketler bunun mümkün olduğunu kanıtladı. Daha fazlasını yaratma potansiyelimiz var.